Phương Pháp Phẫu Thuật Sứt Môi Và Hở Hàm Ếch Hiện Nay

Cập nhật lần cuối: 19-09-2025

Sứt môi và hở hàm ếch là dị tật bẩm sinh phổ biến, xuất hiện với tỷ lệ cao nhất trong các dị tật, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và thẩm mỹ.

Sứt môi và hở hàm ếch là một trong những dị tật bẩm sinh gây ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của trẻ em. Nguyên nhân của tình trạng này thường rất phức tạp, bao gồm cả yếu tố di truyền và tác động từ môi trường trong quá trình mang thai, đặc biệt là trong 3 tháng đầu – giai đoạn hình thành quan trọng nhất của thai nhi.

Việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời có thể giúp trẻ cải thiện cả về thể chất lẫn tâm lý. Vậy làm thế nào để giảm nguy cơ mắc dị tật này và những giải pháp điều trị hiệu quả hiện nay là gì? Hãy cùng tìm hiểu sâu hơn để có cái nhìn toàn diện về sứt môi và hở hàm ếch.

Sứt Môi Và Hở Hàm Ếch Là Gì? 

Dị tật sứt môi và hở hàm ếch là những khiếm khuyết vòm miệng bẩm sinh, hình thành do các cấu trúc mặt và vòm miệng không đóng kín hoàn toàn trong giai đoạn phát triển phôi thai.

• Sứt môi (khe hở môi) xảy ra khi mô tạo thành môi trên không hợp nhất hoàn chỉnh, tạo ra một khe nứt. Khe hở môi có thể xuất hiện ở một bên (sứt môi một bên) hoặc cả hai bên (sứt môi hai bên) và có thể chỉ ảnh hưởng đến môi hoặc kéo dài đến mũi và xương hàm trên.
• Hở hàm ếch (vòm miệng hở) là tình trạng vòm miệng không đóng kín hoàn toàn, tạo thành một khe hở nối khoang miệng và khoang mũi. Hở hàm ếch có thể là hở hàm ếch mềm (chỉ ảnh hưởng đến phần vòm miệng mềm phía sau), hở hàm ếch cứng (ảnh hưởng đến phần xương phía trước) hoặc cả hai, đôi khi còn có hở hàm ếch dưới niêm mạc (khe hở ẩn dưới lớp niêm mạc).

Dị tật môi vòm miệng có thể biểu hiện riêng lẻ (sứt môi đơn thuần hoặc hở hàm ếch đơn thuần) hoặc kết hợp cả hai tình trạng (sứt môi toàn bộ kèm hở hàm ếch hoàn toàn). Các khiếm khuyết này hoàn toàn có thể được khắc phục nhờ các phương pháp phẫu thuật và điều trị phù hợp sau khi trẻ chào đời.

Nguyên Nhân Dẫn Đến Dị Tật Sứt Môi Và Hở Hàm Ếch

Nguyên nhân chính xác của dị tật sứt môi và hở hàm ếch thường phức tạp, liên quan đến sự tương tác giữa yếu tố di truyền và các tác động từ môi trường trong quá trình mang thai, đặc biệt là trong 3 tháng đầu thai kỳ (tuần 4-12) – giai đoạn hình thành quan trọng nhất của thai nhi.

• Yếu tố di truyền: Nếu trong gia đình có cha, mẹ, anh chị em hoặc họ hàng gần từng mắc dị tật môi – vòm miệng thì nguy cơ xuất hiện ở thai nhi sẽ cao hơn. Ngoài ra, một số đột biến gen hoặc bất thường nhiễm sắc thể cũng được xác định có liên quan.

• Nhiễm trùng thai kỳ: Trong 3 tháng đầu, nếu người mẹ nhiễm các loại virus như Rubella, Cytomegalovirus (CMV) hoặc virus cúm, phôi thai có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Các virus này có khả năng vượt qua hàng rào nhau thai, tác động trực tiếp lên tế bào đang biệt hóa và gây rối loạn quá trình phát triển khuôn mặt.

• Dùng thuốc không an toàn: Việc tự ý sử dụng thuốc khi mang thai mà không có chỉ định bác sĩ có thể dẫn đến dị tật. Ví dụ, vitamin A liều cao (isotretinoin) ảnh hưởng đến biểu hiện gen liên quan đến sự hình thành hộp sọ và khuôn mặt, trong khi thuốc chống động kinh (phenytoin, carbamazepine) có thể cản trở chuyển hóa axit folic hoặc trực tiếp gây độc cho phôi.

• Thiếu dinh dưỡng: Nếu mẹ không được bổ sung đủ dưỡng chất, đặc biệt là axit folic (vitamin B9), vitamin B6 và B12 trong giai đoạn trước và trong thai kỳ, nguy cơ dị tật sẽ tăng. Axit folic giữ vai trò thiết yếu trong phân chia tế bào và tổng hợp DNA, quan trọng cho việc đóng kín ống thần kinh và cấu trúc mặt. Thiếu hụt có thể làm gián đoạn quá trình này.

• Thói quen xấu của mẹ: Việc hút thuốc lá, uống rượu hoặc dùng chất kích thích trong thai kỳ khiến máu nuôi thai nhi giảm, làm chậm sự phát triển tế bào. Các chất độc hại này cũng có thể gây biến đổi epigenetic, ảnh hưởng đến sự hình thành khuôn mặt.

• Bệnh lý của bố mẹ: Những bệnh truyền nhiễm như giang mai, lậu, hoặc các bệnh mạn tính không được kiểm soát tốt đều có thể ảnh hưởng gián tiếp đến sức khỏe và sự phát triển của thai nhi.

• Môi trường độc hại: Bố hoặc mẹ thường xuyên tiếp xúc với hóa chất công nghiệp, thuốc trừ sâu, dung môi độc hại, tia phóng xạ hoặc môi trường ô nhiễm có nguy cơ cao dẫn đến tổn thương DNA, từ đó cản trở sự phát triển bình thường của phôi thai.

• Yếu tố tâm lý: Stress, căng thẳng và lo lắng kéo dài trong thai kỳ làm thay đổi nồng độ hormone ở mẹ, ảnh hưởng đến môi trường nội bào và có thể gián tiếp tác động đến sự phát triển của thai nhi.

• Độ tuổi và sức khỏe của bố mẹ: Những cặp vợ chồng có tuổi trên 35 hoặc mang bệnh nền như tiểu đường, béo phì, sức khỏe kém thường có nguy cơ sinh con bị dị tật cao hơn. Nguyên nhân là do chất lượng trứng và tinh trùng suy giảm cũng như các yếu tố bệnh lý làm thay đổi môi trường phát triển phôi.

• Suy dinh dưỡng ở mẹ: Trường hợp mẹ thiếu dinh dưỡng trong thai kỳ, thai nhi dễ bị phát triển bất thường. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành mô, cơ quan, trong đó có cả cấu trúc vùng mặt.

Phương Pháp Chuẩn Đoán, Điều Trị Sứt Môi Và Hở Hàm Ếch

Cách Phát Hiện Dị Tật 

Dị tật sứt môi (khe hở môi) thường có thể được phát hiện thông qua siêu âm thai nhi định kỳ, đặc biệt vào khoảng tuần thứ 18-22 của thai kỳ, khi các cấu trúc khuôn mặt đã hình thành rõ ràng hơn. Đối với hở hàm ếch (vòm miệng hở), việc chẩn đoán qua siêu âm có thể khó khăn hơn nhiều, do khe hở nằm bên trong khoang miệng.

Trong một số tình huống, để xác định rõ hơn các bất thường bẩm sinh hoặc rối loạn di truyền liên quan, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện chọc ối. Đây là thủ thuật lấy mẫu nước ối từ túi ối để phân tích nhằm kiểm tra các bất thường về di truyền hoặc nhiễm sắc thể, giúp đưa ra đánh giá chính xác hơn về tình trạng của thai nhi.

Sau khi trẻ chào đời, dị tật sứt môi và hở hàm ếch thường dễ dàng được chẩn đoán thông qua thăm khám lâm sàng trực tiếp.

Các Phương Pháp Điều Trị Dị Tật?

Điều trị dị tật môi vòm miệng là một hành trình dài và đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ của một đội ngũ đa chuyên khoa, bao gồm: bác sĩ phẫu thuật tạo hình, nhi khoa, chỉnh nha, tai mũi họng, chuyên gia âm ngữ trị liệu, chuyên gia dinh dưỡng, và chuyên gia tâm lý. Mục tiêu không chỉ là sửa chữa khiếm khuyết về mặt giải phẫu mà còn phục hồi tối đa chức năng ăn uống, giao tiếp, thính giác và đảm bảo sự phát triển toàn diện của trẻ.

Quy trình phẫu thuật và điều trị thường được thực hiện theo các giai đoạn dựa trên độ tuổi của trẻ:

• Phẫu thuật đóng môi (phẫu thuật sứt môi): Thường được tiến hành trong khoảng 3-6 tháng tuổi. Mục tiêu là đóng khe hở môi, tái tạo cấu trúc môi, cơ vòng môi và định hình lại mũi. Một số bác sĩ tuân theo “quy tắc 10” (trẻ đủ 10 tuần tuổi, nặng 10 pounds và có 10g hemoglobin) để đảm bảo an toàn cho ca phẫu thuật.
• Phẫu thuật đóng vòm miệng (phẫu thuật hở hàm ếch): Thường được thực hiện trước 18 tháng tuổi, lý tưởng nhất là từ 9-12 tháng tuổi. Việc đóng vòm miệng sớm giúp trẻ có khả năng phát âm tốt hơn và giảm nguy cơ viêm tai giữa.
• Phẫu thuật thẩm mỹ bổ sung và chỉnh nha (chỉnh hình răng hàm mặt): Khi trẻ lớn hơn, có thể cần các phẫu thuật chỉnh hình mũi, môi, hàm bổ sung để cải thiện thẩm mỹ và chức năng. Chỉnh nha sẽ được thực hiện để điều chỉnh các vấn đề về răng miệng và khớp cắn.
• Cấy ghép xương hàm (Alveolar Bone Graft): Thường được thực hiện khi trẻ ở độ tuổi 7-10 tuổi để cấy ghép xương vào vùng hàm trên, chuẩn bị cho việc mọc răng vĩnh viễn và chỉnh nha.

Với sự hỗ trợ của các công nghệ tiên tiến như chụp X-quang AI điện toán, phẫu thuật nội soi 4K và kỹ thuật vi phẫu, độ chính xác và an toàn của các ca phẫu thuật ngày càng được nâng cao.

Phẫu thuật không chỉ giúp sửa chữa các tổn thương mà còn tái tạo lại cấu trúc môi, hàm và mũi, ngăn ngừa hoặc điều trị các biến chứng liên quan. Với sự hỗ trợ của các công nghệ tiên tiến như chụp X-quang AI điện toán, phẫu thuật nội soi 4K và kỹ thuật vi phẫu, độ chính xác và an toàn của các ca phẫu thuật ngày càng được nâng cao.

CA ĐIỀU TRỊ TIÊU BIỂU

Chia sẻ về trường hợp dị tật hở hàm ếch, bệnh nhân Khoa đã có một hành trình phẫu thuật thẩm mỹ dị tật sứt môi và phần mũi, bác sĩ Phùng Mạnh Cường – Giám đốc chuyên môn Bệnh viện thẩm mỹ Gangwhoo, cho biết: “Đây là một trường hợp khó, đòi hỏi kết hợp nhiều kỹ thuật hiện đại để điều chỉnh toàn diện cấu trúc khuôn miệng.”

Với cấu trúc mũi bị biến dạng nghiêm trọng, bác sĩ đã tiến hành nâng mũi dựng trụ vách ngăn, tạo hình cánh mũi và chuyển vạt da để khắc phục tình trạng co kéo, giúp dáng mũi hoàn chỉnh và cân đối.

Tiếp đến, bác sĩ áp dụng kỹ thuật chuyển vạt da AB để khắc phục phần môi trên bị khiếm khuyết, chuyển phức hợp niêm mạc và da từ môi dưới lên môi trên, giúp trẻ lấy lại khả năng cười tự nhiên, đồng thời tạo sự hài hòa giữa môi trên và môi dưới.

Những ca phẫu thuật này đòi hỏi tay nghề chuyên môn cao, sự phối hợp của đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, cùng trang thiết bị hiện đại. Nhờ đó, trẻ không chỉ phục hồi chức năng tự nhiên mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống một cách rõ rệt.

Phẫu thuật sứt môi và hở hàm ếch là hành trình dài nhưng mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, đem lại nụ cười và tương lai tươi sáng cho bệnh nhân không may mắc dị tật.

Lưu Ý Chăm Sóc Sau Phẫu Thuật Sứt Môi Và Hở hàm Ếch 

Trẻ sơ sinh bị dị tật môi vòm miệng thường gặp khó khăn khi bú/ăn do khe hở khiến trẻ không thể tạo áp lực âm trong miệng để hút sữa, dễ bị sặc sữa lên mũi hoặc nuốt phải không khí. Điều này có thể dẫn đến suy dinh dưỡng và chậm tăng cân. Chăm sóc sơ sinh đúng cách về dinh dưỡng nhi khoa là vô cùng quan trọng.

• Tư thế cho bú/ăn: Luôn giữ trẻ ở tư thế thẳng đứng (khoảng 45-60 độ) khi bú/ăn để giảm nguy cơ sặc và giúp sữa đi xuống dễ dàng hơn. Sau khi ăn, bế trẻ thẳng đứng thêm 15-20 phút.
• Bình sữa và núm vú chuyên dụng: Sử dụng các loại bình sữa được thiết kế đặc biệt cho trẻ sứt môi/hở hàm ếch như bình Dr. Brown’s Specialty Feeding System hoặc bình Haberman. Các bình này thường có núm vú dài, mềm hơn và hệ thống van một chiều giúp kiểm soát dòng chảy của sữa, giảm thiểu việc trẻ phải gắng sức hút và hạn chế nuốt khí.
• Cho bú theo nhu cầu và theo dõi lượng sữa: Cho trẻ bú thường xuyên, nhưng chia thành các cữ nhỏ hơn. Theo dõi sát sao lượng sữa trẻ bú và tốc độ tăng cân để đảm bảo trẻ nhận đủ dinh dưỡng.
• Vệ sinh khoang miệng: Sau mỗi cữ ăn, nhẹ nhàng lau khoang miệng của trẻ bằng gạc mềm hoặc khăn ẩm để loại bỏ cặn sữa, thức ăn còn sót lại trong khe hở, giúp phòng ngừa nhiễm trùng và duy trì vệ sinh răng miệng.
• Thời điểm phẫu thuật: Đối với trẻ hở hàm ếch, phẫu thuật đóng vòm miệng sớm (trước 18 tháng) giúp cải thiện đáng kể khả năng ăn uống.

Lưu Ý Phòng Tránh Dị Tật Sứt Môi và Hở Hàm Ếch Ở Trẻ

Mặc dù không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ dị tật bẩm sinh, việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa có thể giúp giảm thiểu khả năng mắc dị tật môi vòm miệng ở trẻ. Phụ nữ mang thai và những người có kế hoạch mang thai cần lưu ý:

• Bổ sung axit folic đầy đủ: Axit folic (Vitamin B9) đóng vai trò thiết yếu trong quá trình phân chia tế bào và tổng hợp DNA, đặc biệt quan trọng trong việc hình thành ống thần kinh và các cấu trúc mặt của thai nhi trong 3 tháng đầu. Phụ nữ nên bổ sung từ 0,4 đến 1mg axit folic mỗi ngày ít nhất 1 tháng trước khi mang thai và trong suốt 3 tháng đầu thai kỳ. Nguồn axit folic có thể đến từ rau xanh đậm (rau bina, cải xoăn), ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu hoặc viên uống bổ sung. Tránh lạm dụng vitamin A, vì dư thừa retinoic acid có thể ảnh hưởng đến sự phát triển phôi và gây quái thai.
• Chăm sóc sức khỏe toàn diện: Trước khi mang thai, cả cha và mẹ cần đảm bảo sức khỏe tốt và tiêm phòng đầy đủ các loại vắc-xin cần thiết như rubella, cúm. Trong thai kỳ, duy trì chế độ dinh dưỡng cân bằng, đủ chất và nghỉ ngơi hợp lý là rất quan trọng.
• Tránh các yếu tố độc hại: Hạn chế tối đa tiếp xúc với hóa chất độc hại (thuốc trừ sâu, dung môi công nghiệp), tia phóng xạ, khói thuốc lá (chủ động và thụ động), rượu bia và các chất kích thích khác trong suốt thai kỳ.
• Sử dụng thuốc an toàn: Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào trong thai kỳ, bao gồm cả vitamin và thực phẩm chức năng, để tránh những tác động tiêu cực đến thai nhi.
• Duy trì tinh thần thoải mái: Tập thể dục nhẹ nhàng như yoga, đi bộ, hoặc dưỡng sinh giúp mẹ bầu thư giãn, kiểm soát stress và hạn chế tác động tiêu cực lên thai nhi.
• Khám thai định kỳ: Đây là cách tốt nhất để theo dõi sức khỏe của mẹ và phát hiện sớm bất thường ở thai nhi, từ đó có kế hoạch can thiệp và chuẩn bị tốt nhất.

Xem thêm: Tạo Hình Môi Trái Tim Quyến Rũ Làm Xiêu Lòng Cánh Mày Râu

Hiện nay, với sự tiến bộ vượt bậc trong y học, sứt môi và hở hàm ếch hoàn toàn có thể được điều trị hiệu quả, mang lại cơ hội hòa nhập cuộc sống như bao người bình thường khác. Hãy luôn lưu ý đến việc thăm khám và điều trị tại các cơ sở y tế uy tín để đạt kết quả tốt nhất, nếu cần thêm sự tư vấn hãy liên hệ đến BS. Phùng Mạnh Cường qua hotline: 0938.788.236 để được hỗ trợ tốt nhất nhé!

Bác sĩ Phùng Mạnh Cường

Chứng chỉ hành nghề: 004322/ĐNAI – CCHN
Công nhận CKI phẫu thuật tạo hình: 1430/QĐ-TĐHYKPNT

Bác sĩ Phùng Mạnh Cường là bác sĩ chuyên khoa I phẫu thuật thẩm mỹ và tạo hình. Bs. Phùng Mạnh Cường từng học và tu nghiệp ở các quốc gia có nền thẩm mỹ nổi tiếng hàng đầu thế giới như Hoa Kỳ, Thái Lan. Nhưng quan trọng nhất chính là “cái nôi của phẫu thuật thẩm mỹ” – Hàn Quốc. Hiện tại, bác sĩ Phùng Mạnh Cường đang là Giám đốc Bệnh viện thẩm mỹ Gangwhoo.